CÂU HỎI VÀ ĐÁP ÁN TRIẾT HỌC

CÂU HỎI VÀ ĐÁP ÁN MÔN TRIẾT HỌC

Câu 1	Phân tích mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức. Ý nghĩa phương pháp luận của mối quan hệ đó.
	1/	Quan niệm của chủ nghĩa duy vật biện chứng về vật chất và ý thức
		- Vật chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác, được cảm giác của chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác.
		- Ý thức là phạm trù triết học đối lập với phạm trù vật chất, chỉ toàn bộ hoạt động tinh thần của con người, là sự phản ánh hiện thực khách quan vào bộ óc con người một cách năng động, sáng tạo.
	2/	Mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức
		- Vai trò quyết định của vật chất đối với ý thức
		+ Vật chất là tính thứ nhất, sinh ra và quyết định ý thức, còn ý thức là sự phản ánh thế giới vật chất vào bộ óc con người. Điều này thể hiện trong xã hội ở chỗ tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội.
		+ Thế giới vật chất là nguồn gốc khách quan của ý thức.
		+ Vật chất quyết định nội dung, phương thức và kết cấu của ý thức.
		- Sự tác động trở lại của ý thức đối với vật chất
		+ Ý thức do vật chất sinh ra và quyết định, song sau khi ra đời, ý thức có tính độc lập tương đối nên có sự tác động trở lại đối với vật chất thông qua hoạt động thực tiễn của con người.
		+ Nếu ý thức phản ánh đúng đắn sâu sắc thế giới khách quan thì sẽ thúc đẩy sự phát triển của các điều kiện vật chất.
		+ Nếu ý thức phản ánh sai lệch thế giới khách quan sẽ kìm hãm sự phát triển của các điều kiện vật chất.
	3/	Ý nghĩa phương pháp luận của mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức
		- Vật chất có trước, ý thức có sau, vật chất là nguồn gốc của ý thức, quyết định ý thức nên trong nhận thức và hoạt động thực tiễn con người phải xuất phát từ thực tễ khách quan, lấy thực tế khách quan làm căn cứ cho mọi hoạt động của mình.
		- Ý thức có thể tác động trở lại vật chất thông qua hoạt động thực tiễn của con người, do vậy con người phải phát huy tính năng động chủ quan, tức là phát huy vai trò tích cực của ý thức, vai trò tích cực của nhân tố con người.
Câu 2	Trình bày nội dung phạm trù hình thái kinh tế - xã hội và ý nghĩa phương pháp luận trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta hiện nay.
	1/	Phạm trù hình thái kinh tế - xã hội
		- Hình thái kinh tế - xã hội là một phạm trù của chủ nghĩa duy vật lịch sử dùng để chỉ xã hội ở từng giai đoạn lịch sử nhất định, với một kiểu quan hệ sản xuất đặc trưng cho xã hội đó, phù hợp với một trình độ nhất định của lực lượng sản xuất, và với một kiến trúc thượng tầng tương ứng được xây dựng trên những quan hệ sản xuất ấy.
		- Hình thái kinh tế - xã hội là một hệ thống hoàn chỉnh có cấu trúc phức tạp, trong đó có các mặt cơ bản là lực lượng sản xuất, quan hệ sản xuất và kiến trúc thượng tầng. Mỗi mặt của hình thái kinh tế - xã hội có vị trí riêng và tác động qua lại lẫn nhau, thống nhất với nhau.
		- Lực lượng sản xuất là nền tảng vật chất – kỹ thuật của mỗi hình thái kinh tế - xã hội. Hình thái kinh tế xã hội khác nhau có lực lượng sản xuất khác nhau. Suy đến cùng, sự phát triển của lực lượng sản xuất quyết định sự hình thành, phát triển và thay thế nhau của các hình thái kinh tế - xã hội.
		- Các quan hệ sản xuất tạo thành cơ sở hạ tầng của xã hội và quyết định tất cả mọi quan hệ xã hội khác. Mỗi hình thái kinh tế - xã hội có một kiểu quan hệ sản xuất đặc trưng cho nó. Quan hệ sản xuất là tiêu chuẩn khách quan để phân biệt các chế độ xã hội.
		- Kiến trúc thượng tầng được hình thành và phát triển phù hợp với cơ sở hạ tầng, nhưng nó lại là công cụ để bảo vệ, duy trì và phát triển cơ sở hạ tầng đã sinh ra nó.
		- Ngoài các mặt cơ bản đã nêu trên, các hình thái kinh tế - xã hội còn có quan hệ về gia đình, dân tộc và các quan hệ xã hội khác. Các quan hệ đó đều gắn bó chặt chẽ với quan hệ sản xuất, biến đổi cùng với sự biến đổi của quan hệ sản xuất.
	2/	Ý nghĩa phương pháp luận
		- Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội phải từng bước xây dựng cơ sở vật chất – kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội. Muốn vậy phải coi giáo dục – đào tạo và khoa học công nghệ là quốc sách hàng đầu, thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Trên cơ sở đó xác lập các loại hình quan hệ sản xuất hợp lý, chấp nhận sự tồn tại khách quan của các thành phần kinh tế. Quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa phải dần dần giữ vị trí thống trị, đảm bảo định hướng xã hội chủ nghĩa.
		- Thực hiện cuộc cách mạng trên lĩnh vực tư tưởng văn hóa, nhằm làm cho chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh giữ vai trò chủ đạo trong đời sống xã hội.
		- Các yếu tố của hình thái kinh tế - xã hội tác động biện chứng theo quy luật, do đó phải luôn tôn trọng quy luật khách quan, vận dụng đúng đắn quy luật.
Câu 3	Phân tích nguyên lý về mối liên hệ phổ biến và ý nghĩa phương pháp luận của nó.
	1/	Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến
		- Mối liên hệ là phạm trù triết học dùng để chỉ sự quy định, sự tác động qua lại, sự chuyển hóa lẫn nhau giữa các sự vật, hiện tượng hay giữa các mặt của một sự vật, của một hiện tượng trong thế giới.
		- Mối liên hệ có ba tính chất cơ bản: Tính khách quan, tính phổ biến và tính đa dạng, phong phú:
		+ Tính khách quan của mối liên hệ biểu hiện: các mối liên hệ là vốn có của mọi sự vật, hiện tượng; nó không phụ thuộc vào ý thức của con người.
		+ Tính phổ biến của mối liên hệ biểu hiện: bất kỳ sự vật, hiện tượng nào; ở bất kỳ không gian nào và ở bất kỳ thời gian nào cũng có mối liên hệ với những sự vật, hiện tượng khác. Ngay trong cùng một sự vật, hiện tượng thì bất kỳ một thành phần nào, một yếu tố nào cũng có mối liên hệ với những thành phần, những yếu tố khác.
		+ Tính đa dạng, phong phú của mối liên hệ biểu hiện: sự vật khác nhau, hiện tượng khác nhau, không gian khác nhau, thời gian khác nhau thì các mối liên hệ khác nhau. Có thể chia các mối liên hệ thành nhiều loại: mối liên hệ bên trong, mối liên hệ bên ngoài, mối liên hệ chủ yếu, mối liên hệ thứ yếu... các mối liên hệ này có vị trí, vai trò khác nhau đối với sự tồn tại và vận động của sự vật hiện tượng.
		- Phép biện chứng duy vật nghiên cứu các mối liên hệ phổ biến chi phối sự vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng
	2/	Ý nghĩa phương pháp luận
		- Quan điểm toàn diện:
		+ Vì các mối liên hệ là sự tác động qua lại, chuyển hóa, quy định lẫn nhau giữa các sự vật, hiện tượng và các mối liên hệ mang tính khách quan, mang tính phổ biến nên trong hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn con người phải tôn trọng quan điểm toàn diện, phải tránh cách xem xét phiến diện, một chiều.
		+ Quan điểm toàn diện đòi hỏi chúng ta nhận thức về sự vật trong mối liên hệ qua lại giữa các bộ phận, giữa các yếu tố, giữa các mặt mặt của chính sự vật và trong sự tác động qua lại giữa sự vật đó với sự vật khác, kể cả mối liên hệ trực tiếp và mối liên hệ gián tiếp. Chúng ta phải biết phân biệt từng mối liên hệ và có phương pháp tác động phù hợp nhằm đem lại hiệu quả cao nhất.
		- Quan điểm lịch sử - cụ thể:
		+ Vì các mối liên hệ có tính đa dạng, phong phú - sự vật, hiện tượng khác nhau, không gian thời gian khác nhau các mối liên hệ biểu hiện khác nhau nên trong nhận thức và hoạt động thực tiễn con người phải quán triệt quan điểm lịch sử - cụ thể.
		+ Quan điểm lịch sử cụ thể đòi hỏi chúng ta khi nhận thức về sự vật và tác động vào sự vật phải chú ý điều kiện, hoàn cảnh lịch sử cụ thể, môi trường cụ thể trong đó sự vật sinh ra, tồn tại và phát triển.
Câu 4	Phân tích mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng. Ý nghĩa phương pháp luận của mối quan hệ đó đối với việc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta hiện nay.
	1/	Khái niệm cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng
		- Cơ sở hạ tầng là toàn bộ những quan hệ sản xuất hợp thành cơ cấu kinh tế của một xã hội nhất định.
		- Kiến trúc thượng tầng là toàn bộ những quan điểm chính trị, pháp quyền, triết học, đạo đức, tôn giáo, nghệ thuật... cùng với những thiết chế xã hội tương ứng như nhà nước, đảng phái, giáo hội, các đoàn thể xã hội... được hình thành trên cơ sở hạ tầng nhất định.
	2/	Mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng
		- Vai trò quyết định của cơ sở hạ tầng đối với kiến trúc thượng tầng:
		+ Mỗi cơ sở hạ tầng sẽ hình thành nên một kiến trúc thượng tầng tương ứng với nó. Tính chất của kiến trúc thượng tầng là do tính chất của cơ sở hạ tầng quyết định. Trong xã hội có giai cấp, giai cấp nào chiếm địa vị thống trị về mặt kinh tế thì cũng chiếm địa vị thống trị về mặt chính trị và đời sống tinh thần của toàn xã hội.
		+ Cơ sở hạ tầng thay đổi thì sớm hay muộn, kiến trúc thượng tầng cũng thay đổi theo. Quá trình đó diễn ra không chỉ trong giai đoạn thay đổi từ hình thái kinh tế - xã hội này sang hình thái kinh tế - xã hội khác, mà còn diễn ra ngay trong bản thân mỗi hình thái kinh tế - xã hội.
		- Tác động trở lại của kiến trúc thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng:
		+ Toàn bộ kiến trúc thượng tầng cũng như các yếu tố cấu thành nên nó có tính độc lập tương đối, trong quá trình vận động và phát triển nó cũng tác động ngược lại đối với cơ sở hạ tầng. Trong xã hội có giai cấp, nhà nước là yếu tố có tác động mạnh nhất vì đó là bộ máy bạo lực tập trung của giai cấp thống trị về kinh tế.
		+ Sự tác động của kiến trúc thượng tầng diễn ra theo hai chiều. Nếu kiến trúc thượng tầng tác động phù hợp với quy luật kinh tế khách quan thì nó là động lực cơ bản thúc đẩy kinh tế phát triển; ngược lại, nó sẽ kìm hãm sự phát triển kinh tế, kìm hãm phát triển xã hội.
	3/	Ý nghĩa phương pháp luận
		- Để xây dựng được chủ nghĩa xã hội phải xây dựng được nền tảng kinh tế của nó. Cần coi phát triển kinh tế là động lực để phát triển xã hội, tiếp tục sự nghiệp đổi mới, thực hiện nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức...
		- Luôn lấy chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam hành động. Mọi chủ trương chính sách của đảng, nhà nước phải xuất phát từ nền tảng đó đồng thời tôn trọng thực tế khách quan, xuất phát từ thực tế khách quan. Chú trọng việc xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
		- Xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh để ngang tầm với vai trò và vị trí lãnh đạo của mình; xây dựng nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân.
Câu 5	Phân tích nguyên lý về sự phát triển và ý nghĩa phương pháp luận của nó.
	1/	Nguyên lý về sự phát triển
		- Phát triển là một phạm trù triết học dùng để chỉ quá trình vận động tiến lên từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn của sự vật.
		- Phát triển có ba tính chất cơ bản: Tính khách quan, tính phổ biến và tính đa dạng, phong phú:
		+ Sự phát triển bao giờ cũng mang tính khách quan. Bởi vì, nguồn gốc của sự phát triển nằm ngay trong bản thân sự vật. Đó là quá trình giải quyết liên tục những mâu thuẫn nảy sinh trong sự tồn tại và vận động của sự vật. Nhờ đó sự vật luôn luôn phát triển. Do đó sự phát triển là tiến trình khách quan, không phụ thuộc vào ý thức của con người.
		+ Sự phát triển mang tính phổ biến. Tính phổ biến của sự phát triển được hiểu là nó diễn ra ở mọi lĩnh vực: tự nhiên, xã hội, tư duy; ở bất cứ sự vật, hiện tượng nào của thế giới khách quan. Ngay cả các khái niệm, phạm trù phản ánh hiện thực cũng nằm trong quá trình vận động và phát triển; chỉ trên cơ sở của sự phát triển, mọi hình thức của tư duy, nhất là các khái niệm và các phạm trù, mới có thể phản ánh đúng đắn hiện thực luôn vận động và phát triển.
		+ Sự phát triển còn có tính đa dạng, phong phú. Phát triển là khuynh hướng chung của mọi vật, mọi hiện tượng, song mỗi sự vật, mỗi hiện tượng lại có quá trình phát triển không giống nhau. Đồng thời trong quá trình phát triển của mình, sự vật còn chịu sự tác động của các sự vật, hiện tượng khác, của rất nhiều yếu tố, điều kiện. Sự tác động đó có thể thúc đẩy hoặc kìm hãm sự phát triển của sự vật, đôi khi có thể làm thay đổi chiều hướng phát triển của sự vật, thậm chí làm cho sự vật thụt lùi.
		- Mặc dù sự vật, hiện tượng có thể có những giai đoạn vận động như thế này hoặc như thế khác, nhưng xem xét toàn bộ quá trình thì chúng vẫn tuân theo khuynh hướng chung: khuynh hướng phát triển.
	2/	Ý nghĩa phương pháp luận
		- Nguyên lý về sự phát triển cho thấy trong hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn con người phải tôn trọng quan điểm phát triển.
		- Quan điểm phát triển đòi hỏi khi nhận thức, khi giải quyết một vấn đề nào đó con người phải đặt chúng ở trạng thái động, nằm trong khuynh hướng chung là phát triển.
		- Quan điểm phát triển đòi hỏi không chỉ nắm bắt những cái hiện đang tồn tại ở sự vật, mà còn phải thấy rõ khuynh hướng phát triển trong tương lai của chúng, khái quát những biến đổi để vạch ra khuynh hướng biến đổi chính của sự vật.
		- Xem xét sự vật theo quan điểm phát triển còn phải biết phân chia quá trình phát triển của sự vật ấy thành những giai đoạn. Trên cơ sở ấy tìm cách nhận thức và tác động phù hợp nhằm thúc đẩy hoặc kìm hãm sự phát triển cho phù hợp với lợi ích của con người.
Câu 6	Phân tích quan niệm của chủ nghĩa duy vật biện chứng về đấu tranh giai cấp. Nội dung đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay.
	1/	Khái niệm giai cấp và đấu tranh giai cấp
		- Giai cấp là những tập đoàn to lớn gồm những người khác nhau về địa vị của họ trong một hệ thống sản xuất xã hội nhất định trong lịch sử, khác nhau về quan hệ của họ đối với những tư liệu sản xuất, về vai trò của họ trong tổ chức lao động xã hội, khác nhau về cách thức hưởng thụ và về phần của cải ít hay nhiều mà họ được hưởng. Giai cấp là những tập đoàn người, mà tập đoàn này có thể chiếm đoạt lao động của tập đoàn khác, do chỗ các tập đoàn đó có địa vị khác nhau trong một chế độ kinh tế xã hội nhất định.
		- Đấu tranh giai cấp là cuộc đấu tranh giải quyết mâu thuẫn về mặt lợi ích giữa quần chúng bị áp bức, vô sản đi làm thuê chống lại giai cấp thống trị, chống lại bọn đặc quyền, đặc lợi, những kẻ đi áp bức và bóc lột.
	2/	Đấu tranh giai cấp là một trong những động lực phát triển của xã hội có giai cấp.
		- Đỉnh cao của đấu tranh giai cấp tất yếu dẫn đến cách mạng xã hội, thay thế phương thức sản xuất cũ bằng một phương thức sản xuất mới tiến bộ hơn. Phương thức sản xuất mới ra đời mở ra địa bàn mới cho sự phát triển của sản xuất xã hội. Sản xuất phát triển sẽ là động lực thúc đẩy sự phát triển của toàn bộ xã hội.
		- Đấu tranh giai cấp góp phần xóa bỏ các thế lực phản động, lạc hậu, đồng thời cải tạo cả bản thân giai cấp cách mạng. Giai cấp nào đại biểu cho phương thức sản xuất mới, giai cấp đó sẽ lãnh đạo cách mạng. Thành tựu mà loài người đạt được trong tiến trình phát triển của lực lượng sản xuất... không tách rời cuộc đấu tranh giai cấp giữa các giai cấp tiến bộ chống các thế lực thù địch, phản động.
		- Đấu tranh giai cấp giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản là cuộc đấu tranh sau cùng trong lịch sử xã hội có giai cấp. Nó là cuộc đấu tranh khác về chất so với các cuộc đấu tranh trước đó trong lịch sử. Bởi vì mục tiêu của nó là thay đổi về căn bản sở hữu tư nhân bằng sở hữu xã hội, thủ tiêu chế độ người bóc lột người, xây dựng xã hội mới, công bằng, dân chủ và văn minh.
	3/	Nội dung đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay.
		- Thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa theo định hướng xã hội chủ nghĩa, khắc phục tình trạng nước nghèo, kém phát triển.
		- Thực hiện công bằng xã hội, chống áp bức bất công, đấu tranh ngăn chặn, khắc phục những tư tưởng và hành động tiêu cực, sai trái. Đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hành động chống phá của các thế lực thù địch; bảo vệ độc lập dân tộc, xây dựng nước ta thành một nước xã hội chủ nghĩa phồn vinh, nhân dân hạnh phúc.
		- Động lực chủ yếu để phát triển đất nước là đại đoàn kết toàn dân trên cơ sở liên minh giữa công nhân với nông dân và trí thức do Đảng lãnh đạo, kết hợp hài hòa các lợi ích cá nhân, tập thể và xã hội, phát huy mọi tiềm năng và nguồn lực của các thành phần kinh tế, của toàn xã hội.
Câu 7	Phân tích nội dung quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập. Ý nghĩa phương pháp luận của quy luật này.
	1/	Khái niệm các mặt đối lập, mâu thuẫn, sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập
		- Mặt đối lập là những mặt có những đặc điểm, những thuộc tính, những tính quy định có khuynh hướng biến đổi trái ngược nhau.
		- Các mặt đối lập nằm trong sự liên hệ, tác động qua lại lẫn nhau tạo thành mâu thuẫn biện chứng.
		- Sự thống nhất của các mặt đối lập là sự nương tựa vào nhau, không tách rời nhau giữa các mặt đối lập, sự tồn tại của mặt này phải lấy sự tồn tại của mặt kia làm tiền đề.
		-  Đấu tranh của các mặt đối lập là sự tác động qua lại theo xu hướng bài trừ và phủ định lẫn nhau.
	2/	Mâu thuẫn là nguồn gốc của sự vận động và phát triển
		- Mâu thuẫn biện chứng bao gồm cả sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập. Trong sự tác động của các mặt đối lập thì đấu tranh của các mặt đối lập quy định một cách tất yếu sự thay đổi của các mặt đang tác động và làm cho mâu thuẫn phát triển.
		- Khi hai mặt đối lập xung đột gay gắt đã đủ điều kiện chúng sẽ chuyển hóa lẫn nhau, mâu thuẫn được giải quyết. Nhờ vậy mà thể thống nhất cũ được thay thế bằng thể thống nhất mới; sự vật cũ mất đi, sự vật mới ra đời.
		- Sự vận động và phát triển bao giờ cũng là sự thống nhất giữa tính ổn định và tính thay đổi. Sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập quy định tính ổn định và tính thay đổi của sự vật. Do đó, mâu thuẫn chính là nguồn gốc của sự vận động và phát triển.
	3/	Phân loại mâu thuẫn
		- Mâu thuẫn bên trong và mâu thuẫn bên ngoài: Mâu thuẫn bên trong là sự tác động qua lại giữa các mặt, các khuynh hướng đối lập của cùng một sự vật. Mâu thuẫn bên ngoài là mâu thuẫn diễn ra trong mối quan hệ giữa sự vật đó với sự vật khác.
		- Mâu thuẫn cơ bản và mâu thuẫn không cơ bản: Mâu thuẫn cơ bản là mâu thuẫn quy định bản chất của sự vật, quy định sự phát triển ở tất cả các giai đoạn của sự vật. Mâu thuẫn không cơ bản là mâu thuẫn chỉ đặc trưng cho một phương diện nào đó của sự vật, không quy định bản chất của sự vật.
		- Mâu thuẫn chủ yếu và mâu thuẫn thứ yếu: Mâu thuẫn chủ yếu là mâu thuẫn nổi lên hàng đầu ở một giai đoạn phát triển nhất định của sự vật, nó chi phối các mâu thuẫn khác trong giai đoạn đó. Mâu thuẫn thứ yếu là những mâu thuẫn không đóng vai trò chi phối mà bị mâu thuẫn chủ yếu chi phối.
		- Mâu thuẫn đối kháng và mâu thuẫn không đối kháng: Mâu thuẫn đối kháng là mâu thuẫn giữa những giai cấp, những tập đoàn người có lợi ích cơ bản đối lập nhau. Mâu thuẫn không đối kháng là mâu thuẫn giữa những lực lượng xã hội có lợi ích cơ bản thống nhất với nhau, chỉ đối lập về những lợi ích không cơ bản, cục bộ, tạm thời.
	4/	Ý nghĩa phương pháp luận
		- Phải đi sâu nghiên cứu phát hiện mâu thuẫn, tìm ra những mặt đối lập và những mối liên hệ, tác động qua lại lẫn nhau giữa các mặt đối lập đó. Phải biết phân tích mâu thuẫn, xem xét quá trình phát sinh, phát triển, vai trò, vị trí và mối quan hệ lẫn nhau của các mâu thuẫn
		- Phải tìm mọi cách để giải quyết mâu thuẫn, không được điều hòa mâu thuẫn. Phải tìm ra phương thức, phương tiện và lực lượng để giải quyết mâu thuẫn sao cho phù hợp với trình độ phát triển của mâu thuẫn.
Câu 8	Phân tích và chứng minh luận điểm của C. Mác: “Sự phát triển của các hình thái kinh tế - xã hội là một quá trình lịch sử tự nhiên” (C. Mác – Ph. Ăngghen: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1993, t.23, tr.21).
		- Hình thái kinh tế - xã hội là một phạm trù của chủ nghĩa duy vật lịch sử dùng để chỉ xã hội ở từng giai đoạn lịch sử nhất định, với một kiểu quan hệ sản xuất đặc trưng cho xã hội đó, phù hợp với một trình độ nhất định của lực lượng sản xuất, và với một kiến trúc thượng tầng tương ứng được xây dựng trên những quan hệ sản xuất ấy.
		- Hình thái kinh tế - xã hội là một hệ thống, trong đó các mặt không ngừng tác động qua lại lẫn nhau tạo thành các quy luật vận động, khách quan của xã hội. Đó là quy luật về sự phù hợp của quan hệ sản xuất với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, quy luật cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng và các quy luật xã hội khác. Chính sự tác động của các quy luật khách quan đó mà các hình thái kinh tế - xã hội vận động phát triển từ thấp đến cao.
		- Nguồn gốc sâu xa của mọi sự vận động phát triển của xã hội là ở sự phát triển của lực lượng sản xuất. Sự phát triển của lực lượng sản xuất làm cho quan hệ sản xuất từ chỗ phù hợp trở thành không phù hợp với sự phát triển của lực lượng sản xuất. Yêu cầu khách quan của sự phát triển lực lượng sản xuất tất yếu dẫn đến thay thế quan hệ sản xuất cũ bằng quan hệ sản xuất mới phù hợp với sự phát triển của lực lượng sản xuất.
		- Quan hệ sản xuất thay đổi sẽ làm thay đổi sẽ làm kiến trúc thượng tầng được xây dựng trên nền tảng của nó thay đổi theo. Do vậy, hình thái kinh tế - xã hội cũ được thay thế bằng hình thái kinh tế - xã hội mới cao hơn, tiến bộ hơn. Quá trình này diễn ra một cách khách quan chứ không phải theo ý muốn chủ quan của con người.
		- Quá trình lịch sử - tự nhiên của sự phát triển xã hội chẳng những diễn ra bằng con đường phát triển tuần tự, mà còn bao hàm cả sự bỏ qua, trong những những điều kiện nhất định, một hoặc một vài hình thái kinh tế - xã hội nhất định.
Câu 9	Phân tích nội dung quy luật chuyển hóa từ những sự thay đổi về lượng thành những sự thay đổi về chất và ngược lại. Ý nghĩa phương pháp luận của quy luật đó.
	1/	Khái niệm chất và khái niệm lượng
		- Chất là phạm trù triết học để chỉ tính quy định khách quan vốn có của sự vật, là sự thống nhất hữu cơ của những thuộc tính làm cho sự vật là nó chứ không phải là cái khác.
		- Lượng là phạm trù triết học dùng để chỉ tính quy định vốn có của sự vật về mặt số lượng, quy mô, trình độ, nhịp điệu của sự vận động và phát triển cũng như thuộc tính của sự vật.
	2/	Mối quan hệ giữa sự thay đổi về lượng dẫn đến những thay đổi về chất.
		- Những thay đổi về lượng dẫn đến những thay đổi về chất.
		+ Bất kỳ sự vật hay hiện tượng nào cũng là sự thống nhất giữa mặt chất và mặt lượng. Sự thay đổi về lượng và chất của sự vật diễn ra cùng với sự vận động và phát triển của sự vật. Sự thay đổi về lượng của sự vật có ảnh hưởng đến sự thay đổi về chất của nó và ngược lại, sự thay đổi về chất của sự vật tương ứng với sự thay đổi về lượng của nó.
		+ Sự thay đổi về lượng có thể chưa làm thay đổi lập tức sự thay đổi về chất của sự vật. Ở một giới hạn nhất định, lượng của sự vật thay đổi, nhưng chất của sự vật chưa thay đổi căn bản. Khoảng giới hạn trong đó sự thay đổi về lượng của sự vật chưa làm thay đổi căn bản chất của sự vật ấy gọi là độ.
		+ Khi lượng của sự vật được tích lũy vượt qua giới hạn nhất định thì chất cũ sẽ mất đi, chất mới thay thế chất cũ. Điểm giới hạn mà tại đó sự thay đổi về lượng đã đủ làm thay đổi về chất của sự vật gọi là điểm nút.
		+ Bước nhảy là phạm trù triết học dùng để chỉ sự chuyển hóa về chất của sự vật do sự thay đổi về lượng của sự vật trước đó gây nên.
		- Những sự thay đổi về chất dẫn đến những thay đổi về lượng.
		+ Chất mới của sự vật ra đời sẽ tác động trở lại lượng của sự vật.
		+ Sự tác động của chất mới của sự vật đối với lượng của sự vật thể hiện: chất mới có thể làm thay đổi kết cấu, quy mô, trình độ, nhịp điệu của sự vận động và phát triển của sự vật.
		- Các hình thức cơ bản của bước nhảy.
		+ Bước nhảy đột biến và bước nhảy dần dần: Bước nhảy đột biến là bước nhảy được thực hiện trong một thời gian rất ngắn làm thay đổi chất của toàn bộ kết cấu sự vật. Bước nhảy dần dần là bước nhảy được thực hiện từ từ, từng bước bằng cách tích lũy dần dần những nhân tố của chất mới và những nhân tố của chất cũ dần dần mất đi.
		- Bước nhảy toàn bộ và bước nhảy cục bộ: Bước nhảy toàn bộ là bước nhảy là bước nhảy làm thay đổi chất của toàn bộ các mặt, các yếu tố cấu thành sự vật. Bước nhảy cục bộ là bước nhảy làm thay đổi chất của những mặt, những yếu tố riêng lẻ của sự vật.
	3/	Ý nghĩa phương pháp luận
		- Trong hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn con người phải phải biết từng bước tích lũy về lượng để làm biến đổi về chất theo quy luật.
		- Khi đã tích lũy đủ về số lượng phải có quyết tâm để thực hiện bước nhảy, kịp thời chuyển những sự thay đổi về lượng thành sự thay đổi về chất. Chống tư tưởng nóng vội cũng như bảo thủ, trì trệ.
		- Phải biết vận dụng linh hoạt các hình thức của bước nhảy cho phù hợp với lợi ích của con người.
Câu 10	Phân tích những đặc trưng của nhà nước vô sản. Ý nghĩa phương pháp luận đối với việc xây dựng nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
	1/	Những đặc trưng của nhà nước vô sản
		- Nhà nước vô sản là một kiểu nhà nước đặc biệt trong lịch sử, nó chỉ tồn tại trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa cộng sản, nó là kiểu nhà nước cuối cùng trong lịch sử loài người. Sự tồn tại của nhà nước vô sản trong thời kỳ quá độ này là tất yếu vì trong thời kỳ quá độ xã hội còn tồn tại các giai cấp bóc lột và các lực lượng xã hội, chúng chống lại sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội khiến giai cấp công nhân và nhân dân lao động phải trấn áp chúng bằng bạo lực.
		- Chức năng cơ bản nhất, chủ yếu nhất của nhà nước vô sản không phải là chức năng bạo lực mà là chức năng tổ chức xây dựng kinh tế - xã hội.
		- Cơ sở quyền lực của nhà nước vô sản là nền tảng liên minh công – nông làm nòng cốt cho sự liên minh với mọi tầng lớp những người lao động khác trong xã hội. Chuyên chính vô sản là một loại liên minh đặc biệt giữa giai cấp công nhân với quần chúng lao động không vô sản. Nhà nước vô sản do vậy là nhà nước của dân, do dân, vì dân.
		- Nhà nước vô sản là tổ chức, thông qua đó, Đảng của giai cấp công nhân thực hiện vai trò lãnh đạo của mình đối với toàn xã hội. Không có sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, nhà nước không giữ được bản chất giai cấp công nhân của mình. Do vậy, đảm bảo vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản đối với nhà nước là nguyên tắc sống còn của chuyên chính vô sản.
	2/	Ý nghĩa phương pháp luận đối với việc xây dựng nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
		- Bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với nhà nước, xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh xứng tầm với vai trò và vị trí của mình.
		- Phát huy dân chủ đến cùng, xây dựng các cơ chế thực hiện hữu hiệu quyền làm chủ của nhân dân
		- Xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa gắn với cuộc đấu tranh chống quan liêu, tham nhũng, những biểu hiện mất dân chủ trong nhân dân.
		- Xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa gắn với việc củng cố, mở rộng tổ chức, hoạt động của các mặt trận và các tổ chức quần chúng, làm chỗ dựa vững chắc cho chính quyền nhân dân.
Câu 11	Phân tích bản chất, vai trò của ý thức. Ý nghĩa phương pháp luận đối với hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn.
	1/	Bản chất của ý thức
		- Ý thức là sự phản ánh hiện thực khách quan vào trong bộ óc con người một cách năng động sáng tạo; là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan.
		- Thế giới vật chất khách quan là nguồn gốc của ý thức, sinh ra và quyết định ý thức.
		-  Ý thức ra đời trong quá trình con người hoạt động cải tạo thế giới nên mang tính năng động, sáng tạo, cải tạo lại hiện thực theo nhu cầu thực tiễn xã hội
		- Tính sáng tạo của ý thức thể hiện rất phong phú. Trên cơ sở những cái có trước, ý thức có khả năng tạo ra tri thức mới về sự vật, có thể tưởng tượng ra cái không có trong thực tế, có thể tiên đoán, dự báo tương lai...
	2/	Vai trò của ý thức.
		- Ý thức có tính độc lập tương đối nên có sự tác động trở lại đối với vật chất thông qua hoạt động của con người.
		- Nói đến vai trò của ý thức là nói tới vai trò của con người vì ý thức là ý thức của con người. Bản thân ý thức không trực tiếp thay đổi được hiện thực. Ý thức muốn tác động trở lại hiện thực phải bằng lực lượng vật chất, nghĩa là được con người thực hiện trong thực tiễn.
		- Ý thức là trang bị cho con người những tri thức về bản chất quy luật khách quan của đối tượng, trên cơ sở ấy, con người xác định đúng đắn mục tiêu và đề ra phương hướng và tìm biện pháp hoạt động phù hợp. Cuối cùng bằng nố lực và ý chí của mình, con người có thể thực hiện được mục tiêu đề ra.
		- Ý thức có thể làm con người hoạt động đúng và thành công khi phản ánh đúng thế giới khách quan và ngược lại có thể làm con người hoạt động sai và thất bại khi phản ánh sai thế giới khách quan.
	3/	Ý nghĩa phương pháp luận
		- Trong nhận thức và hoạt động thực tiễn phải phát huy tính năng động chủ quan của ý thức, phát huy nhân tố con người để cải tạo thế giới khách quan.
		- Phát huy tính năng động chủ quan của ý thức, phát huy nhân tố con người thể hiện ở việc coi trọng tri thức, tích cực bồi dưỡng nhân tài, chú trọng vấn đề giáo dục – đào tạo..., “khơi dậy trong nhân dân lòng yêu nước, ý chí quật cường”.
		- Phải khắc phục bệnh bảo thủ, trì trệ, thái độ tiêu cực, thụ động, ỷ lại, ngồi chờ, chủ quan duy ý chí...
Câu 12	Tại sao nói cách mạng xã hội là phương thức thay thế hình thái kinh tế - xã hội này bằng hình thái kinh tế - xã hội khác cao hơn, tiến bộ hơn. Phân tích tính tất yếu của cách mạng xã hội trong thời đại hiện nay.
	1/	Khái niệm cách mạng xã hội.
		- Theo nghĩa rộng, cách mạng xã hội là sự biến đổi có tính chất bước ngoặt và căn bản về chất trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, là phương thức thay thế hình thái kinh tế - xã hội đã lỗi thời bằng hình thái kinh tế - xã hội cao hơn.
		- Theo nghĩa hẹp, cách mạng xã hội là việc lật đổ một chế độ chính trị đã lỗi thời, thiết lập một chế độ chính trị tiến bộ hơn.
	2/	Nguyên nhân của cách mạng xã hội
		- Nguyên nhân sâu xa của cách mạng xã hội là mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất. Lực lượng sản xuất phát triển đến một mức độ nhất định thì quan hệ sản xuất cũ trở nên lỗi thời, kìm hãm sự phát triển của lực lượng sản xuất, yêu cầu tất yếu phải thay thế quan hệ sản xuất cũ bằng quan hệ sản xuất mới.
		- Trong xã hội có giai cấp, mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất biểu hiện thành mâu thuẫn giữa giai cấp cách mạng với giai cấp thống trị. Cách mạng xã hội do vậy là đỉnh cao của đấu tranh giai cấp.
	3/	Vai trò của cách mạng xã hội
		- Sự phát triển và thay thế nhau của các hình thái kinh tế - xã hội là một quá trình lịch sử tự nhiên. Mà nguồn gốc sâu xa của sự thay thế đó là bắt nguồn từ sự phát triển của lực lượng sản xuất dẫn đến mâu thuẫn với quan hệ sản xuất. Sự phát triển của lực lượng sản xuất cũng là nguyên nhân của cách mạng xã hội.
		- Mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất chỉ có thể giải quyết thông qua cách mạng xã hội. Chỉ có cách mạng xã hội mới thay thế được quan hệ sản xuất cũ bằng quan hệ sản xuất mới, tiến bộ, thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển.
		- Chỉ có cách mạng xã hội mới đánh đổ được kiến trúc thượng tầng được xây dựng trên nền tảng những quan hệ sản xuất đã lỗi thời, tạo ra một bước chuyển biến có tính bước ngoặt trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.
		- Cách mạng xã hội vì vậy được coi là phương thức thay thế một hình thái – kinh tế xã hội cũ bằng hình thái kinh tế - xã hội mới cao hơn.
	4/	Cách mạng xã hội trong thời đại hiện nay
		- Hiện nay, trong xã hội tư bản mặc dù quan hệ sản xuất có những biến đổi nhưng mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất mang tính xã hội hóa cao với chế độ chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất vẫn tồn tại và phát triển thêm dưới một hình thái mới.
		- Những xung đột xã hội biểu hiện của mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất không thể khắc phục. Đồng thời mâu thuẫn đó ngày càng mở rộng trên phạm vi quốc tế.
		- Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản làm những tiền đề khác của chủ nghĩa xã hội ngày càng chín muồi, trình độ hiểu biết của quần chúng ngày càng nâng cao. Sự phân cực giữa giai cấp tư sản giàu lên nhanh chóng và giai cấp công nhân, những người lao động không giảm mà ngày càng tăng dần.
		- Những điều trên chứng tỏ tính tất yếu khách quan của một cuộc cách mạng trong thời đại ngày nay. Tuy nhiên, cuộc cách mạng đó diễn ra như thế nào còn tùy thuộc vào các điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan, vào những hoàn cảnh lịch sử - cụ thể...
Câu 13	Phân tích vai trò của thực tiễn đối với nhận thức và ý nghĩa phương pháp luận của nó.
	1/	Khái niệm thực tiễn
		- Thực tiễn là toàn bộ những hoạt động vật chất có mục đích mang tính lịch sử - xã hội của con người nhằm cải biến tự nhiên và xã hội.
		- Thực tiễn biểu hiện rất đa dạng với nhiều hình thức ngày càng phong phú, song có ba hình thức cơ bản là hoạt động sản xuất vật chất, hoạt động chính trị xã hội và hoạt động thực nghiệm khoa học.
	2/	Vai trò của thực tiễn đối với nhận thức
		- Thực tiễn là cơ sở của nhận thức, động lực của nhận thức, mục đích của nhận thức và là tiêu chuẩn để kiểm tra chân lý.
		- Thực tiễn là cơ sở, động lực và mục đích của nhận thức.
		+ Thực tiễn là điểm xuất phát trực tiếp của nhận thức. Nó đề ra nhu cầu, nhiệm vụ, cách thức và khuynh hướng vận động, phát triển của nhận thức.
		+ Con người bằng hoạt động thực tiễn tác động trực tiếp vào sự vật hiện tượng làm sự vật hiện tượng bộc lộ thuộc tính, những mối liên hệ và quan hệ khác nhau giữa chúng, đem lại tài liệu cho nhận thức, giúp nhận thức nắm bắt được quy luật vận động và phát triển của thế giới. Trên cơ sở đó hình thành lý thuyết khoa học. Không một lĩnh vực tri thức nào không xuất phát từ thực tiễn, dựa vào thực tiễn và nhằm vào việc phục vụ, hướng dẫn thực tiễn.
		+ Nhờ có hoạt động thực tiễn mà các giác quan của con người ngày càng được hoàn thiện; năng lực tư duy logic không ngừng được củng cố và phát triển; các phương tiện nhận thức ngày càng hiện đại có tác dụng “nối dài” các giác quan của con người trong việc nhận thức thế giới.
		- Thực tiễn là tiêu chuẩn để kiểm tra chân lý
		+ Thực tiễn là thước đo giá trị của những tri thức đạt được trong nhận thức, là nơi nhận thức hướng đến để thể nghiệm tính đúng đắn của mình.
		- Thực tiễn cũng không ngừng bổ sung, điều chỉnh, sửa chữa, phát triển và hoàn thiện nhận thức.
	3/	Ý nghĩa phương pháp luận
		- Vai trò của thực tiễn đối với nhận thức đòi hỏi chúng ta phải luôn luôn quán triệt quan điểm thực tiễn.
		- Việc nhận thức phải xuất phát từ thực tiễn, dựa trên cơ sở thực tiễn, đi sâu vào thực tiễn, phải coi trọng công tác tổng kết thực tiễn.
		- Gắn chặt lý luận với thực tiễn, học đi đôi với hành...Chống chủ quan, duy ý chí, giáo điều máy móc và chủ nghĩa thực dụng, kinh nghiệm chủ nghĩa.
Câu 14	Phân tích những yếu tố cấu thành phương thức sản xuất.
	1/	Khái niệm phương thức sản xuất
		- Phương thức sản xuất là cách thức con người thực hiện quá trình sản xuất vật chất ở những giai đoạn lịch sử nhất định của xã hội loài người.
		- Phương thức sản xuất là sự thống nhất giữa lực lượng sản xuất ở một trình độ nhất định và quan hệ sản xuất tương ứng.
	2/	Lực lượng sản xuất
		- Lực lượng sản xuất biểu hiện mối quan hệ giữa con người với tự nhiên trong quá trình sản xuất, là năng lực thực tiễn cải biến giới tự nhiên của con người nhằm đáp ứng nhu cầu đời sống của mình.
		- Lực lượng sản xuất là sự kết hợp người lao động với tư liệu sản xuất, trong đó đó người lao động đóng vai trò hết sức quan trọng, là chủ thể của quá trình lao động, sản xuất, với sức mạnh và kỹ năng lao động của mình, sử dụng tư liệu lao động, trước hết là công cụ lao động, tác động vào đối tượng lao động để sản xuất ra của cải vật chất.
		- Công cụ lao động cũng là một yếu tố cơ bản của lực lượng sản xuất, đóng vai trò quyết định trong tư liệu sản xuất. Công cụ lao động là yếu tố động nhất của lực lượng sản xuất, nó không ngừng được cải tiến và hoàn thiện làm biến đổi toàn bộ tư liệu sản xuất. Trình độ phát triển của công cụ lao động  là thước đo trình độ trinh phục tự nhiên của con người, là tiêu chuẩn phân biệt các thời đại kinh tế trong lịch sử.
		- Trong sự phát triển của lực lượng sản xuất, khoa học đóng vai trò ngày càng to lớn. Sự phát triển của khoa học gắn liền với sản xuất và là động lực mạnh mẽ thúc đẩy sản xuất phát triển. Có thể nói: khoa học công nghệ hiện đại là đặc trưng của lực lượng sản xuất hiện đại.
	3/	Quan hệ sản xuất
		- Quan hệ sản xuất là quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất. Quan hệ sản xuất gồm ba mặt: quan hệ sở hữu đối với tư liệu sản xuấ, quan hệ trong tổ chức và quản lý sản xuất, quan hệ trong phân phối sản phẩm sản xuất ra.
		- Trong ba mặt của quan hệ sản xuất, quan hệ sở hữu về tư liệu sản xuất là quan hệ xuất phát, quan hệ cơ bản, đặc trưng cho quan hệ sản xuất trong từng xã hội. Quan hệ sở hữu về tư liệu sản xuất quyết định quan hệ về tổ chức quản lý sản xuất, quan hệ phân phối sản phẩm cũng như các quan hệ xã hội khác.
		- Quan hệ tổ chức và quản lý sản xuất trực tiếp tác động đến quá trình sản xuất, đến việc tổ chức, điều khiển quá trình sản xuất. Nó có thể thúc đẩy hoặc kìm hãm quá trình sản xuất. Quan hệ tổ chức và quản lý sản xuất do quan hệ sở hữu quyết định và nó phải thích ứng với quan hệ sở hữu.
		- Quan hệ phân phối sản phẩm sản xuất ra mặc dù do quan hệ sở hữu về tư liệu sản xuất và quan hệ tổ chức quản lý sản xuất chi phối, song nó kích thích trực tiếp đến lợi ích của con người, nên nó tác động đến thái độ của con người trong sản xuất, và do đó có thể thúc đẩy hoặc kìm hãm sản xuất phát triển.
Câu 15	Phân tích nội dung quy luật phủ định của phủ định và ý nghĩa phương pháp luận của quy luật đó.
	1/	Khái niệm về phủ định và về phủ định biện chứng
		- Phủ định nói chung là sự thay thế sự vật này bằng sự vật khác trong quá trình vận động và phát triển.
		- Phủ định biện chứng là phạm trù triết học dùng để chỉ sự phủ định tự thân, sự phát triển tự thân, là mắt khâu trong quá trình dẫn tới sự ra đời sự vật mới, tiến bộ hơn sự vật cũ.
	2/	Nội dung của quy luật phủ định của phủ định
		- Trong quá trình vận động và phát triển của sự vật, nhân tố mới ra đời thay thế nhân tố cũ, sự phủ định biện chứng diễn ra – sự vật không còn nữa mà bị thay thế bởi sự vật mới. Đây là sự thống nhất hữu cơ giữa lọc bỏ, bảo tồn và bổ sung thêm những nhân tố tích cực mới. Do vậy, thông qua những lần phủ định biện chứng của bản thân, sự vật sẽ ngày càng phát triển.
		- Quy luật phủ định của phủ định biểu hiện sự phát triển của sự vật là do mâu thuẫn trong bản thân sự vật quyết định. Mỗi lần phủ định là kết quả đấu tranh và chuyển hoá giữa các mặt đối lập trong bản thân sự vật - giữa mặt khẳng định và mặt phủ định. Sau hai lần phủ định sự vật dường như quay trở lại cái cũ, nhưng trên cơ sở mới cao hơn. Đây là đặc điểm quan trọng nhất của sự phát triển biện chứng thông qua phủ định của phủ định.
		- Kết quả của sự phủ định của phủ định là điểm kết thúc của một chu kỳ phát triển và cũng là điểm khởi đầu của chu kỳ phát triển tiếp theo. Sự vật lại tiếp tục phủ định biện chứng chính mình để phát triển. Cứ như vậy sự vật mới ngày càng mới hơn..
		- Quy luật phủ định của phủ định khái quát xu hướng tất yếu tiến lên của sự vật - xu hướng phát triển. Song sự vật phát triển đó không phải diễn ra theo đường thẳng, mà theo đường "xoáy ốc". Sự phát triển theo đường "xoáy ốc" là sự biểu thị rõ ràng, đầy đủ các đặc trưng của quá trình phát triển biện chứng của sự vật: tính kế thừa, tính lặp lại, tính tiến lên.
	3/	Ý nghĩa phương pháp luận
		- Quy luật phủ định của phủ định giúp chúng ta nhận thức đúng đắn về xu hướng phát triển của sự vật. Quá trình phát triển của bất kỳ sự vật nào cũng không bao giờ đi theo một đường thẳng, mà diễn ra quanh co, phức tạp, trong đó bao gồm nhiều chu kỳ khác nhau. Chu kỳ sau bao giờ cũng tiến bộ hơn chu kỳ trước.
		- Ở mỗi chu kỳ phát triển sự vật có những đặc điểm riêng biệt. Do đó, chúng ta phải hiểu những đặc điểm đó để có tác động phù hợp sao cho sự phát triển nhanh hoặc phát triển chậm. Đồng thời, cái mới ra đời từ cái cũ trên cơ sở kế thừa tất cả những nhân tố tích cực của cái cũ, do đó, khi xem xét sự vật tránh thái độ phủ định sạch trơn cái cũ.
		- Trong hoạt động, phải biết phát hiện cái mới đích thực và ủng hộ nó. Trong khi đấu tranh chống lại cái cũ chúng ta phải biết "lọc thô, lấy tinh", chọn lọc những cái vốn là tinh hoa của cái cũ, sử dụng chúng như là tiền đề của sự nảy sinh cái mới, tiến bộ hơn, biết giữ hình thức và cải tạo nội dung cho phù hợp. Cải tạo cái cũ để nó phù hợp với những điều kiện mới, phải biết trân trọng những giá trị của quá khứ. Đồng thời, chúng ta phải khắc phục tư tưởng bảo thủ.
Câu 16	Phân tích quy luật về sự phù hợp giữa quan hệ sản xuất với trình độ của lực lượng sản xuất. Ý nghĩa phương pháp luận trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.
	1/	Khái niệm lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất
		- Lực lượng sản xuất biểu hiện mối quan hệ giữa con người với tự nhiên trong quá trình sản xuất, là năng lực thực tiễn cải biến giới tự nhiên của con người nhằm đáp ứng nhu cầu đời sống của mình.
		- Quan hệ sản xuất là quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất. Quan hệ sản xuất gồm ba mặt: quan hệ sở hữu đối với tư liệu sản xuấ, quan hệ trong tổ chức và quản lý sản xuất, quan hệ trong phân phối sản phẩm sản xuất ra.
	2/	Nội dung quy luật
		- Khuynh hướng chung của sản xuất vật chất là ngừng phát triển. Sự phát triển đó xét đến cùng là bắt nguồn từ sự biến đổi và phát triển của lực lượng sản xuất, trước hết là công cụ lao động.
		- Sự phát triển của lực lượng sản xuất được đánh dấu bằng trình độ của lực lượng sản xuất. Trình độ lực lượng sản xuất trong từng giai đoạn lịch sử thể hiện trình độ chinh phục tự nhiên của con người trong giai đoạn lịch sử đó. Gắn liền với trình độ của lực lượng sản xuất là tính chất của lực lượng sản xuất. Trong lịch sử xã hội, lực lượng sản xuất đã phát triển từ chỗ có tính chất cá nhân lên tính chất xã hội hoá.
		-  Sự vận động, phát triển của lực lượng sản xuất quyết định và làm thay đổi quan hệ sản xuất cho phù hợp với nó. Quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, sẽ tạo điều kiện cho lực lượng sản xuất phát triển. Nhưng khi lực lượng sản xuất phát triển đến một trình độ nhất định làm cho quan hệ sản xuất từ chỗ phù hợp trở thành không phù hợp với sự phát triển của lực lượng sản xuất. Yêu cầu khách quan của sự phát triển lực lượng sản xuất tất yếu dẫn đến thay thế quan hệ sản xuất cũ bằng quan hệ sản xuất mới phù hợp với trình độ phát triển mới của lực lượng sản xuất để thúc đẩy lực lượng sản xuất tiếp tục phát triển.
		- Lực lượng sản xuất quyết định quan hệ sản xuất, nhưng quan hệ sản xuất cũng có tính độc lập tương đối và tác động trở lại sự phát triển của lực lượng sản xuất. Quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất là động lực thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển. Ngược lại, quan hệ sản xuất lỗi thời, lạc hậu hoặc "tiên tiến" hơn một cách giả tạo so với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất sẽ kìm hãm sự phát triển của lực lượng sản xuất. Khi quan hệ sản xuất kìm hãm sự phát triển của lực lượng sản xuất, theo quy luật chung, quan hệ sản xuất cũ sẽ được thay thế bằng quan hệ sản xuất mới phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất.
	3/	Ý nghĩa phương pháp luận
		- Thực hiện nhất quán và lâu dài chính sách phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đó chính là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Mục đích của kinh tế thị trường là phát triển lực lượng sản xuất gắn với xây dựng quan hệ sản xuất mới phù hợp trên cả ba mặt sở hữu, quản lý và phân phối.
		- Tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn liền với nền kinh tế tri thức nhằm xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội. Đó là nhiệm vụ trung tâm, xuyên suốt thời kỳ quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta.
Câu 17	Bằng lý luận của triết học Mác – Lênin hãy phân tích và chứng minh luận điểm sau đây: “Không có lý luận cách mạng thì không có phong trào cách mạng” (V.I.Lênin: Toàn tập, Nxb. Tiến bộ, Mátxcơva, 1981, t.9, tr.230). Ý nghĩa phương pháp luận của vấn đề trên.
	1/	Một số khái niệm
		- Lý luận là kết quả quá trình nhận thức của con người, là những tư tưởng, quan điểm đã được hệ thống hóa, khái quát hóa thành các học thuyết xã hội, được trình bày dưới dạng các khái niệm, phạm trù, quy luật. Lý luận cách mạng được Lênin đề cập với tư cách là học thuyết soi đường cho sự nghiệp giải phóng con người, giải phóng nhân loại.
		- Thực tiễn là toàn bộ những hoạt động vật chất có mục đích mang tính lịch sử - xã hội của con người nhằm cải biến tự nhiên và xã hội. Phong trào cách mạng chính là kết quả của hoạt động thực tiễn nhằm hướng tới giải phóng con người.
	2/	Mối quan hệ giữa lý luận và thực tiễn.
		- Thực tiễn là cơ sở, động lực và mục đích của lý luận, là tiêu chuẩn kiểm tra tính đúng đắn, xác thực của lý luận.
		+ Thực tiễn là cơ sở, động lực và mục đích của lý luận. Thực tiễn là điểm xuất phát trực tiếp của lý luận, nó đề ra nhu cầu, nhiệm vụ cho lý luận giải quyết. Chính hoạt động thực tiễn của con người đã tác động vào sự vật hiện tượng làm chúng bộc lộ thuộc tính, đem lại tài liệu cho nhận thức, giúp nhận thức nắm bắt được quy luật vận động và phát triển của thế giới, từ đó khái quát thành lý luận. Không một lĩnh vực tri thức nào không xuất phát từ thực tiễn, dựa vào thực tiễn và nhằm vào việc phục vụ, hướng dẫn thực tiễn.
		+ Thực tiễn là tiêu chuẩn để kiểm tra tính xác thực của lý luận, là nơi nhận thức hướng đến để thể nghiệm tính đúng đắn của mình. Thực tiễn cũng không ngừng bổ sung, điều chỉnh, sửa chữa, phát triển lý luận ngày càng hoàn thiện hơn.
		- Sự tác động trở lại của lý luận đối với thực tiễn
		+ Lý luận đóng vai trò quan trọng đối với thực tiễn, nó định hướng, soi đường cho hoạt động thực tiễn. Nó là cơ sở quan trọng cho việc xác định mục tiêu, phương hướng, và biện pháp cho hoạt động thực tiễn.
		+ Nếu lý luận phản ánh đúng đắn sâu sắc hiện thực khách quan thì có thể khiến hoạt động thực tiễn sai lệch và dẫn tới thất bại.
		+ Nếu lý luận phản ánh sai lệch hiện thực khách quan sẽ kìm hãm sự phát triển của các điều kiện vật chất.
		- Luận điểm của Lênin đã phản ánh mối quan hệ giữa lý luận và thực tiễn. Mặc dù thực tiễn là cơ sở, động lực, mục đích, là tiêu chuẩn kiểm tra lý luận. Nhưng lý luận cũng tác động trở lại hoạt động thực tiễn, vai trò chỉ đường của lý luận đối với thực tiễn quyết định sự thành công hay thất bại của thực tiễn. Nếu không có lý luận cách mạng thì hoạt động thực tiễn nhằm cải tạo xã hội giải phóng con người cũng không thể thành công, không thể tạo thành phong trào cách mạng.
	2/	Ý nghĩa phương pháp luận
		- Trong nhận thức và hoạt động thực tiễn phải tôn trọng vai trò của lý luận, tìm ra lý luận đúng đắn để soi đường cho mọi hành động.
		- Chống khuynh hướng tuyệt đối hóa thực tiễn, coi thường lý luận và rơi vào bệnh chủ nghĩa kinh nghiệm.
Câu 18	Trình bày nội dung cơ bản của học thuyết hình thái kinh tế - xã hội và việc vận dụng học thuyết hình thái kinh tế - xã hội vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam hiện nay.
	1/	Nội dung cơ bản của học thuyết hình thái kinh tế - xã hội.
		- Hình thái kinh tế - xã hội là một phạm trù của chủ nghĩa duy vật lịch sử dùng để chỉ xã hội ở từng giai đoạn lịch sử nhất định, với một kiểu quan hệ sản xuất đặc trưng cho xã hội đó, phù hợp với một trình độ nhất định của lực lượng sản xuất, và với một kiến trúc thượng tầng tương ứng được xây dựng trên những quan hệ sản xuất ấy.
		- Lực lượng sản xuất biểu hiện mối quan hệ giữa con người với tự nhiên trong quá trình sản xuất, là năng lực thực tiễn cải biến giới tự nhiên của con người nhằm đáp ứng nhu cầu đời sống của mình.
		- Quan hệ sản xuất là quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất. Quan hệ sản xuất gồm ba mặt: quan hệ sở hữu đối với tư liệu sản xuất, quan hệ trong tổ chức và quản lý sản xuất, quan hệ trong phân phối sản phẩm sản xuất ra.    Các quan hệ sản xuất tạo thành cơ sở hạ tầng của xã hội và quyết định tất cả mọi quan hệ xã hội khác. Mỗi hình thái kinh tế - xã hội có một kiểu quan hệ sản xuất đặc trưng cho nó. Quan hệ sản xuất là tiêu chuẩn khách quan để phân biệt các chế độ xã hội.
		- Kiến trúc thượng tầng là toàn bộ những quan điểm chính trị, pháp quyền, triết học, đạo đức, tôn giáo, nghệ thuật... cùng với những thiết chế xã hội tương ứng như nhà nước, đảng phái, giáo hội, các đoàn thể xã hội... được hình thành trên cơ sở hạ tầng nhất định.
		- Ba yếu tố của hình thái kinh tế - xã hội là một hệ thống chặt chẽ, không ngừng tác động qua lại lẫn nhau tạo thành các quy luật vận động, khách quan của xã hội. Đó là quy luật về sự phù hợp của quan hệ sản xuất với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, quy luật cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng và các quy luật xã hội khác. Chính sự tác động của các quy luật khách quan đó mà các hình thái kinh tế - xã hội vận động phát triển từ thấp đến cao như một quá trình lịch sử tự nhiên.
	2/	Vận dụng học thuyết hình thái kinh tế - xã hội vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam hiện nay.
		- Vận dụng học thuyết hình thái kinh tế - xã hội vào điều kiện nước ta, Đảng ta khẳng định: Độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội không tách rời nhau; kiên định con đường tiến lên chủ nghĩa xã hội là phù hợp với xu hướng của thời đại và điều kiện cụ thể của nước ta. Đây là sự nghiệp rất khó khăn, phức tạp, cho nên phải trải qua một thời kỳ quá độ lâu dài với nhiều chặng đường, nhiều hình thức tổ chức kinh tế- xã hội có tính chất quá độ.
		- Vận dụng quy luật về sự phù hợp của quan hệ sản xuất với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Đảng và Nhà nước ta chủ trương thực hiện nhất quán và lâu dài chính sách phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, đó chính là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Mục đích của kinh tế thị trường là phát triển lực lượng sản xuất gắn với xây dựng quan hệ sản xuất mới phù hợp trên cả ba mặt sở hữu, quản lý và phân phối.
		- Tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn liền với nền kinh tế tri thức nhằm xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội. Đó là nhiệm vụ trung tâm, xuyên suốt thời kỳ quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta.
		- Gắn liền với phát triển kinh tế, xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước phải không ngừng đổi mới hệ thống chính trị, nâng cao vai trò lãnh đạo của sức chiến đấu của Đảng, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, nâng cao vai trò của các tổ chức quần chúng để phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân.
		- Phát triển văn hóa, xây dựng nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc nhằm không ngừng nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân; phát triển giáo dục và đào tạo; thực hiện công bằng xã hội...
Câu 19	Phân tích nội dung định nghĩa vật chất của Lênin. Ý nghĩa phương pháp luận của định nghĩa?
	1/	Định nghĩa vật chất:  Vật chất là phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan, được đem lại cho con người trong cảm giác, được cảm giác của chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác.
	2/	Nội dung định nghĩa vật chất
		- Vật chất với tư cách là phạm trù triết học dùng chỉ vật chất nói chung, vô hạn, vô tận, không sinh ra, không mất đi; các đối tượng, các dạng vật chất cụ thể đều có giới hạn, có sinh ra, mất đi, và chuyển hóa thành cái khác. Vì vậy, không thể đồng nhất vật chất với các dạng cụ thể của vật chất.
		- Vật chất là “thực tại khách quan”, tức là tất cả những gì tồn tại khách quan bên ngoài ý thức và không phụ thuộc vào ý thức, bất kể sự tồn tại ấy con người đã nhận thức được hay chưa nhận thức được.
		- Đặc trưng quan trọng nhất để nhận biết vật chất là thuộc tính khách quan, đây là tiêu chuẩn phân biệt đâu là vật chất và đâu là ý thức.
		- Vật chất gây nên cảm giác ở con người khi gián tiếp hoặc trực tiếp tác động lên giác quan của con người. Định nghĩa đã cho thấy vật chất là tính thứ nhất, có trước, ý thức là cái có sau, vật chất là nguồn gốc khách quan của cảm giác, ý thức.
		- Khi khẳng định  vật chất là cái được chúng ta “chép lại, chụp lại, phản ánh”, Lênin nhấn mạnh khả năng nhận thức của con người. Điều đó cũng cho thấy cảm giác, tư duy, ý thức chỉ là sự phản ánh của vật chất.
	3/	Ý nghĩa phương pháp luận
		- Định nghĩa vật chất của Lênin đã giải quyết vấn đề cơ bản của triết học trên lập trường duy vật biện chứng, bác bỏ quan điểm của chủ nghĩa duy tâm, thuyết không thể biết và khắc phục những hạn chế trong quan điểm về vật chất của chủ nghĩa duy vật trước Mác.
		- Khôi phục niềm tin khoa học, mở đường cho các khoa học cụ thể trong việc tìm kiếm các dạng hoặc các hình thức mới của vật thể trong thế giới.
		- Cho phép cái gì là vật chất trong lĩnh vực xã hội, từ đó giúp các nhà khoa học có cơ sở lý giải những nguyên nhân của những biến cố xã hội và tìm ra phương án tối ưu thúc đẩy xã hội phát triển.
Câu 20	Trình bày vai trò của quần chúng nhân dân trong lịch sử và rút ra ý nghĩa phương pháp luận của vấn đề này.
	1/	Khái niệm quần chúng nhân dân
		- Quần chúng nhân dân là bộ phận có chung lợi ích căn bản, bao gồm những thành phần, những tầng lớp và những giai cấp, liên kết lại thành tập thể dưới sự lãnh đạo của một cá nhân, tổ chức hay đảng phái nhằm giải quyết những vấn đề kinh tế, chính trị, xã hội của một thời đại nhất định.
		- Quần chúng nhân dân là phạm trù lịch sử và được xác định bởi ba nội dung sau: Những người sản xuất ra của cải vật chất và các giá trị tinh thần, đóng vai trò là hạt nhân cơ bản của quần chúng nhân dân; Những bộ phận dân cư chống lại giai cấp thống trị áp bức bóc lột, đối kháng với nhân dân; Những giai cấp, những tầng lớp xã hội thúc đẩy sự tiến bộ xã hội thông qua hoạt động của mình, trực tiếp hoặc gián tiếp trên các lĩnh vực của đời sống xã hội.
	2/	Vai trò của quần chúng nhân dân
		- Chủ nghĩa duy vật lịch sử khẳng định quần chúng nhân dân là chủ thể sáng tạo chân chính ra lịch sử. Vai trò sáng tạo lịch sử của quần chúng nhân dân được thể hiện trên cả ba mặt kinh tế, chính trị, văn hóa – tư tưởng.
		- Quần chúng nhân dân là lực lượng sản xuất cơ bản của xã hội. Trong quá trình lao động sản xuất, yếu tố cơ bản nhất của lực lượng sản xuất là con người, là đông đảo quần chúng nhân dân lao động. Chính quần chúng nhân dân đã không ngừng cải tiến công cụ lao động, tích luỹ kinh nghiệm, thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển dẫn đến thay đổi phương thức sản xuất và toàn bộ đời sống xã hội.
		- Quần chúng nhân dân là động lực cơ bản của mọi cuộc cách mạng xã hội. Cách mạng là ngày hội của quần chúng, là sự nghiệp của quần chúng. Thực tế đã chứng minh rằng không có một chuyển biến chế độ, cách mạng xã hội nào mà không là hoạt động của quần chúng nhân dân.
		- Quần chúng nhân dân là người sáng tạo ra những giá trị văn hoá, tinh thần, là người bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa. Các giá trị văn hoá tinh thần chỉ có thể trường tồn khi được đông đảo quần chúng nhân dân chấp nhận và truyền bá sâu rộng, trở thành giá trị phổ biến.
	3/	Ý nghĩa phương pháp luận
		- Phải nhận thức được sâu sắc vai trò to lớn của quần chúng nhân dân và quán triệt bài học “lấy dân làm gốc, phát huy quyền làm chủ tập thể của nhân dân lao động”.
		- Làm tốt công tác vận động quần chúng, động viên quần chúng tham gia vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
		- Chống tư tưởng sùng bái cá nhân, xem nhẹ vai trò của quần chúng nhân dân, xâm phạm đến quyền và lợi ích chính đáng của quần chúng nhân dân.